موت ۽ محبت
چنڊ نم جي گھاٽن وڻن مٿان اچي بيٺو. سمورو ٽيرس چانڊوڪي ۾ چمڪي پيو.
سنڌوءَ چيو، “مان جڏهن به ڳوٺ هوندي آهيان، تڏهن چانڊوڪين راتين ۾ کٽ اڱڻ ۾ وجھي، سموري رات اکين ۾ ڪاٽي ڇڏيندي آهيان.”
“۽ مان چانڊوڪين راتين ۾ صدين جا ويراڳ دل ۾ محسوس ڪندو آهيان.” چيم “مان ائين محسوس ڪندو آهيان، سنڌو ڄڻ چانڊوڪي رات ۾ منهنجين تمنائن جا تابوت کڄندا آهن. منهنجو بيچين روح ڪنهن جي ياد ۾ ڪيڏاري جي وائي ورجائيندو آهي.”
“ڪنهن جي ياد ۾؟” سنڌوءَ چيو.
“جنهن کي سنڌ، ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ڳوليم، جنهن جي لاءِ سرگردان رهيم ۽ ڪهاڻين جا سلسله جنهن سان وابسته ڪري ڇڏيم. پر هوءَ نه ملي. هن جي ياد جا زنجير مليا. هن جي ياد جو قيد خانو مليو. تڏهن پاڻ کي اهو چئي پرچايو هوم ته زندگي آدرش جي تصور سان گذاري سگھجي ٿي، پر کيس حاصل ڪري نه ٿو سگھجي.” چيم “جڏهن ڪنهن جي ياد جا زنجير پائي پاڻ کي قيد ڪري ڇڏيم، تڏهن هوءَ سامهون اچي بيٺي آهي.”
سنڌوءَ ڪجھ حيرت سان پڇيو. “ڪير آهي، ڪٿي آهي. مونکي نه ڏيکاريندين؟”
چيم، “جڏهن جلادن جو گوليون منهنجو سينو پرڻ ڪري ڇڏينديون، تڏهن به اهو راز منهنجي روح ۾ سانڍيل رهندو.”
پڇيائين، “مونکي به نه ٻڌائيندين؟”
وراڻيم، “منهنجي روح ۾ جھاتي پائڻ کان پوءِ به هوءَ جيڪڏهن توکي نظر نه آئي آهي ته اها منهنجي بدنصيبي آهي، تنهنجي نظر جو دوکو آهي.”
سنڌوءَ ڪرسي تان اٿي ٽرس جي ٻنوڙي وٽ بيٺي. مان کيس ويجهو وڃي بيٺس. چيم، “تو مون کان هڪ دفعي الميي جي باري ۾ پڇيو هو. مون توکي سيفو ڪليس جو الميي جي باري ۾ نظريو ٻڌايو هو، اڄ مان ان ۾ اضافو ڪرڻ چاهيان ٿو. آدرش جو نظرن کان اوجھل رهڻ الميو ناهي. الميه جي شروعات ٿئي ٿي جڏهن آدرش نظرن جي سامهون هجي ۽ کين حاصل ڪري نه سگھجي.
سنڌوءَ پڇيو، “ائين ڇو آهي؟”
وراڻيم، “ان لاءِ ته جيئن غم جو تصور تخليقي عمل کي جنم ڏيندو رهي. فن بنيادي طرح محروميءَ جي احساس مان جنم وٺندو آهي.”
سنڌو ڪجھ دير تائين نه ڳالهايو. سوچيندي رهي. پوءِ ڦري، منهنجي اکين ۾ نهاريندي پڇيائين، “اڳاڻو پنهنجي مرڻ جو ذڪر ڇو ڪيو هيئه؟”
وراڻيم، “مون پنهنجي موت جي باري ۾ جڏهن به سوچيو آهي، تڏهن محسوس ڪيو آهي، ته مان جلاوطنيءَ ۾ مرندس ۽ جيڪڏهن پنهنجي ملڪ ۾ هوندس ته جلادن جي گولين سان ماريو ويندس.”
سنڌو اک ڇنڀڻ بنا مون ڏانهن ڏسندي رهي. هر انسان پنهنجي وجود ۾ هڪ بيابان کڻي جيئندو آهي. جيئن انسان حِساس تئين اهو بيابان وڏو ۽ بي انت هوندو آهي. سنڌو بيحد حساس آهي. هوءِ ڳالهائيندي ڳالهائيندي خيالن ۾ گم ٿي ويندي آهي. ذهن جي بيابان ۾ ڀٽڪڻ لڳندي آهي. اُن وقت هوءَ بيحد اداس لڳندي آهي. مون کيس سڏ ڪيو، “سنڌو.”
“هون!” هن ڇرڪ ڀريو. پوءِ هڪدم پاڻ سنڀالي کلي پيئي. موٽي وڃي ڪرسيءَ تي ويٺي، چيائين، “اچ ته عام ڳالهيون ڪريون. اجايو سيريس نه ٿيون.”
“تون شروعات ڪر.”
“ٻڌاءِ ته سنڌ جي عورت کي ڪهڙا ڪپڙا پائڻ گھرجن؟”
“اهڙا ڪپڙا، جيڪي کين خندقن ۾ ويهي وڙهڻ ۾ رنڊڪ نه وجھن.” چيم، “اڳتي هلي سنڌ جي عورت کي اهڙا ڪپڙا پائڻا پوندا، جيڪي کين جھر جھنگ ۽ لوهي تارن مان لگھندي اٽڪ نه ڪن.”
سنڌوءَ جي منهن تان مرڪ غائب ٿي ويئي چيائين، “اڍائي هزار سال اڳ مليٽس طرفان لڳايل الزامن جي جواب ۾ سقراط جيڪا تقرير ڪئي هيئ، سا کيس موت جي سزا کان بچائي نه سگھي هئي.”
هن چنڊ کي پٺي ڏيئي اونداھ ڏانهن منهن ڪري ڇڏيو.
0 comments:
Post a Comment